(Als de schrijfster "de wetenschapper" zegt, bedoelt ze haar man.)
Deel 1 lees je hier, en deel 2 hier.
6. Besef dat mensen met Asperger veel tijd alleen nodig hebben
Mensen met Asperger herstellen zichzelf door alleen te zijn. Als ik me terugtrek in mijn kantoor thuis en de deur dicht doe, betekent dat niet dat ik niet geniet van het gezelschap van mijn gezin. Het heeft niets te maken met hoe veel ik van mijn man houd. Het betekent niet dat ik ongeïnteresseerd ben, of egoïstisch, koud of ongevoelig. Het betekent dat ik de grens heb bereikt van wat ik aankan aan sociale interactie, en moet opladen.
Op een of andere manier heeft De Wetenschapper dit ontdekt lang voor we iets over Asperger wisten, en hij heeft leren herkennen wanneer ik mijn grenzen nader, soms voor ik dat zelf doe. Als we gasten hebben die een paar dagen blijven, doet hij er moeite voor om tijd-alleen voor mij in te plannen. Als hij ziet dat ik moe word of me terugtrek bij een sociale gelegenheid, stelt hij voor om even iets te gaan doen buiten de groep om, zodat ik me opnieuw kan focussen. Hij heeft ook geleerd te accepteren dat als ik zeg dat ik uit een sociale situatie weg moet, ik echt zo lang mogelijk heb geprobeerd het vol te houden, en dat nog langer blijven me meer kost dan het waard is.
Ik klink waarschijnlijk als een sociale tiran. Misschien ben ik dat ook wel. Ik ben zeker niet de gemiddelde vrouw die gedijt bij het ontvangen en vermaken van gasten. Maar ik heb geleerd dat ik beter realistisch kan zijn over mijn grenzen (en ze verleggen waar ik kan), want dat is beter voor onze relatie dan mezelf overvragen en eindigen in tranen.
 | |
Een goed advies voor elk huwelijk, maar in het bijzonder belangrijk als een van de partners het Syndroom van Asperger heeft. Sluit compromissen. Sommige compromissen zullen misschien wat onconventioneel zijn. De Wetenschapper en ik realiseerden ons bijvoorbeeld dat we een compromis moesten sluiten over het bijwonen van sociale gelegenheden. Hij wordt vaak uitgenodigd voor etentjes van zijn werk, cocktailparty's, prijsuitreikingen enz. We hebben besloten - na veel geruzie, discussies en ellende - dat het niet realistisch is om te verwachten dat ik alle gelegenheden bijwoon (zijn voorkeur) of dat ik ze geen van alle bijwoon (mijn voorkeur).
Ons compromis is dat ik de belangrijke gelegenheden bijwoon, en dat hij in zijn eentje naar de minder belangrijke gaat. Dat betekent dat ik een deel van de tijd niet op mijn gemak ben (tegen vreemden praten - nee toch!) en dat hij ook een deel van de tijd niet op zijn gemak is (want hij moet mijn afwezigheid verklaren). Zoals bij de meeste compromissen is niemand helemaal blij met de afpraken, maar het is de minst slechte optie.
Compromissen sluiten kan voor mensen met Asperger een moeilijk te leren vaardigheid zijn. Ik heb gemerkt dat het helpt om een kosten-baten-analyse te maken. Wat kost het me als ik dit voor mijn partner doe? Wat kost het hem als ik het niet doe? Wat zijn de potentiële voordelen - voor hem, voor mij, voor onze relatie?
De hoogste kosten voor sociale gelegenheden zijn gewoonlijk de spanning in de dagen voorafgaand aan de gebeurtenis, en de fysieke uitputting die ik achteraf voel. De voordelen zijn meestal een tevreden echtgenoot en een paar prettige momenten met sociale interactie. Door de kosten en baten zo concreet mogelijk op een rij te zetten, is het voor mij makkelijker de punten te vinden waar ik een compromis over kan sluiten, in plaats van uit een reflex elke sociale uitnodiging af te wijzen omdat het te veel werk is.
8. Identificeer triggers en probeer ze te omzeilen
Voor een NT-partner kunnen triggers vreemd of zelfs onbegrijpelijk zijn. Een voorbeeld: ik houd er niet van om de ventilatie in de badkamer aan te hebben terwijl ik douche. Het gebrom van de ventilatie en het gevoel van bewegende lucht tegen mijn natte huid zijn onplezierige sensaties. Om het lastig te maken, zitten het licht en de ventilator op dezelfde schakelaar, dus om de ventilator te vermijden moet ik in het halfdonker douchen. De Wetenschapper vindt dat raar. Hij rolt met zijn ogen als ik het licht uit doe. Hij zegt dat ik er wel aan zal wennen. Hij legt uit dat de ventilator aan de andere kant van de badkamer zit. Hij begrijpt veel van mijn tics, maar deze niet.
Iedereen die Asperger heeft, heeft triggers - ervaringen die een stressreactie oproepen. Sommige mensen hebben er veel, en anderen maar een paar. Triggers kunnen zintuiglijk zijn (geluiden, geuren), of sociaal (menigtes, spreken in het openbaar), of situationeel (nieuwe plaatsen, onverwachte veranderingen). Sommige triggers, zoals die van de badkamerventilator, zijn onschuldig. Ze veroorzaken ongemak of matige spanning, maar we kunnen ermee leven als dat moet. Andere zijn ernstiger, en leiden tot woedeuitbarstingen, huilenbuien of stilzwijgend terugtrekken.
Als de partner met Asperger haar triggers duidelijk heeft geïdentificeerd en gecommuniceerd, moet de NT-partners zijn best doen om ze te respecteren, en aanpassingen te doen waar dat nodig is. Soms is de aanpassing heel eenvoudig: niet elke keer zeggen dat alles in orde zou komen als de partner met Asperger het maar zou proberen.
Andere aanpassingen kunnen meer stress geven voor de relatie. Als de partner met Asperger alleen goed kan slapen als ze alleen is, of als ze niet tegen supermarkten kan, moeten beide partners open en eerlijk zijn over welke soort aanpassingen haalbaar zou zijn.
9. Communiceer
Dit advies staat boven aan de meeste lijstjes met "geheimen voor een gelukkig huwelijk". Het probleem van getrouwd zijn met iemand met Asperger, is dat wij ernstige communicatieproblemen hebben. De NT-partner denkt misschien dat hij communiceert, maar het meeste van wat hij zegt komt helemaal niet aan. NT's communiceren op subtiele manieren die voor mensen met Asperger moeilijk te interpreteren zijn.
Een typisch voorbeeld:
Ik: "Ik heb een geweldig nieuw recept met chorizo en polenta. Wil je het proeven?"
De wetenschapper: "Och, ik heb niet zo'n honger."
Ik vond het niet zo leuk dat hij mijn nieuwe recept niet wilde proberen, waar ik toch duidelijk enthousiast over was, maar ik ging verder en maakte genoeg voor mezelf. Ik dacht dat hij het zou willen proeven, en bood hem een hapje aan.
De wetenschapper: "Hm, lekker! Is dat alles wat je gemaakt hebt?"
Ik: "Ja, jij zei dat je niet wilde."
De wetenschapper: "Ik hoopte dat je toch wat voor me zou maken."
Ik: "Ik vroeg of je wat wilde en jij zei dat je geen honger had."
De wetenschapper: "Ik wilde je geen werk bezorgen en ik wist niet zeker of je genoeg had voor ons beiden."
Ik was met stomheid geslagen. Het zou niet meer werk zijn geweest om twee porties te maken, en ik had zat ingrediënten. Waarom zei hij niet gewoon "ja" toen ik vroeg of hij wat wilde? Ik moest kennelijk weten dat "nee" eigenlijk "ja" betekende. Dat is kennelijk wat een "goede vrouw" doet. Achteraf voelden we ons allebei vervelend - hij vond mij egoïstisch omdat ik alleen voor mezelf had gekookt, en ik voelde me alsof ik was getest en gezakt.
En dan moet je bedenken dat we vijfentwintig jaar getrouwd zijn en elkaar heel goed kennen. En toch gebeurt dit nog steeds af en toe.
Mensen met Asperger hebben expliciete communicatie nodig. Geen hints geven. Geen lichaamstaal. Laat ons niet raden naar je bedoeling. We hebben het nodig om precies te horen wat onze NT-partner wil, nodig heeft, of verwacht. En misschien moet het ons meer dan eens verteld worden, op verschillende manieren, tot we het snappen.
Dit artikel is een vertaling van "Lessons from an Aspergers-NT marriage (part 3)", in november 2012 verschenen op het weblog "Musings of an Aspie".
Lees hier deel 4.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten