Zelfs de professionals, die met allerlei theorieën op de proppen komen over waarom wij geen oogcontact maken, lijken het fundamentele probleem niet te snappen. In één studie wijst de auteur erop dat mensen met Asperger geen gebruik maken van expressieve informatie rond de ogen, "zelfs als die beschikbaar is".
Dat laatste stukje maakte me aan het lachen. Het is alsof je een Russisch/Japans woordenboek geeft aan een persoon die beide talen niet kan lezen, en dan vragen waarom ze hem niet gebruiken. Net als dat woordenboek, is de expressieve taal van de ogen voor een persoon met Asperger een vreemde taal.
Uitdrukkingen lezen: de ogentest
Ik ben gematigd goed in het lezen van gezichtsuitdrukkingen. Ik snap de makkelijke, zoals blijdschap, verdriet, verrassing, boosheid en verwarring. Meer subtiele uitdrukkingen - die het meest draaien om het gebruik van de ogen en het gebied daar omheen - zijn veel moeilijker voor me. Op de lijst met 30 gezichtsuitdrukkingen bij voorbeeld, zou ik beschaamd, bezorgd en minachtend niet correct hebben geidentificeerd.
Het is belangrijk erbij te zeggen dat "gedachten lezen in de ogen" (zoals professionals dat noemen) niet alleen te maken heeft met de oogballen zelf. Je moet begrijpen hoe de subtiele veranderingen in de spieren rond de ogen emoties verraden. Dit wordt duidelijker als je de test doet die zo creatief "ogentest" heet, waarbij je het moet doen met het gedeelte van het gezicht tussen de neus en het voorhoofd.
Als je nieuwsgierig bent, kun je de test hier vinden en doen:
Instructies (scroll helemaal naar beneden voor de scoretabel en de beoordelingssleutel)
Ogentest deel 1
Ogentest deel 2
Je kunt ook een interactieve test vinden die "gedachten lezen in de ogen" heet op Test my Brain, maar daar moet je wat demografische informatie invullen voor je verder kunt.
(Onderaan deze tekst staat een lijst met emoties in het Engels en het Nederlands.)
Ik maakte de test verrassend goed, en weet je waarom? Ik heb vals gespeeld.
Ik verwacht dat de meeste niet-autistische mensen bij deze test naar een uitdrukking kijken en spontaan een idee hebben van welke uitdrukking het is. Daarom zal er wel in de instructies staan dat je zo snel mogelijk antwoord moet geven.
Hoe heb ik vals gespeeld? Voor ik naar de gezichtsuitdrukkingen keek, las ik alle vier de antwoorden. Dan keek ik naar de gezichtsuitdrukking en begon ik te elimineren. Dit is een van de uitdrukkingen, met de vier mogelijkheden (met de klok mee "dominant", "vriendelijk", "geschokt" en "schuldig".
Mijn eliminatieproces: ik weet gelijk dat het niet om dominant of geschokt gaat. Het ziet er meer vriendelijk dan schuldig uit. Als ik niet die vier keuzes had gehad bij elke uitdrukking, zou ik nooit spontaan met de subtielere antwoorden zijn gekomen, zoals dwingend of ongemakkelijk.
In het echte leven is het natuurlijk niet zo dat je vier mogelijke emoties hebt rondzweven in je hoofd, om me te helpen raden wat iemand voelt. Zoals de meeste mensen met Asperger heb ik geleerd andere informatie te gebruiken om de ontbrekende stukken in te vullen, als het gaat om gezichtsuitdrukkingen. Ik concentreer me vaak op de mond, omdat ik heb ontdekt dat die mij meer weet te vertellen over emoties dan de ogen.
Ik kan wat extra informatie halen uit iemands stem, vooral als ik de persoon goed ken. Als mijn dochter me belt, weet ik door de manier waarop ze "hoi" zegt al in welk humeur ze is, en waar het gesprek waarschijnlijk over gaat. Helaas werkt dit alleen bij mensen die ik goed ken.
In de loop der tijd heb ik een databank opgebouwd van stem-eigenschappen van mensen. Nu ik genoeg gesprekken in de databank heb zitten, heb ik maar een paar woorden nodig om ze te herkennen: de vrolijke stem, de liegende stem of de dit-ga-je-niet-leuk-vinden-stem.
Waarom het moeilijk is om ogen te lezen als je Asperger hebt
Als we al dit soort trucjes over het lezen van emoties kunnen leren, waarom kunnen volwassenen met Asperger dan niet leren om ogen te lezen?
Er zijn methodes om kinderen te leren hoe ze gezichtsuitdrukkingen moeten interpreteren. Maar voor volwassenen met Asperger ligt het gecompliceerder. We zijn opgegroeid en hebben tientallen jaren geleefd zonder oogcontact te maken.
Kunnen we geen ogen lezen omdat we geen oogcontact maken en daarom geen rijke databank hebben om uit te putten?
Of...
Maken we geen oogcontact omdat we vroeg hebben ontdekt dat het gebied rond de ogen voor ons geen bruikbare informatie bevat, en dat we onze beperkte mogelijkheden voor het vergaren van gegevens beter kunnen besteden aan gebieden als (in mijn geval) de mond of de stem?
Het klinkt als een klassiek "de kip of het ei" vraagstuk hè?
Voeg daaraan toe de ongemakkelijkheid die veel mensen met Asperger voelen als ze oogcontact maken, en het is makkelijk te begrijpen waarom het leren gebruiken en lezen van de ogen in de sociale interactie zo bedreigend kan zijn.
Is oogcontact maken multitasken?
Ik heb meer dan eens de suggestie gelezen dat autistische mensen geen oogcontact maken omdat we er moeite mee hebben om twee dingen tegelijk te doen. Dat vind ik belachelijk. Is oogcontact maken en praten werkelijk te vergelijken met twee dingen tegelijk doen? Als dat zo is, hoe zit dat dan met lopen en praten? Hardlopen en praten? Autorijden en praten? Ik kan dat allemaal probleemloos. Soms praat ik zelfs terwijl ik loop en kauwgom kauw. Als dat geen multitasken is...
We gaan verder...
Het verkeerde soort oogcontact
Als oogcontact te veel wordt
Het niveau van de ongemakkelijkheid die mensen in het spectrum ervaren als het om oogcontact gaat, varieert van licht tot ondraaglijk. Bovendien varieert de ongemakkelijkheid van situatie tot situatie. Ik voel me meer op mijn gemak als ik oogcontact maak met mensen die ik heel goed of nauwelijks ken. Mensen die ik enigszins ken (docenten, medestudenten, zakelijke contacten) zijn degenen bij wie ik me het meest ongemakkelijk voel als het om oogcontact gaat.
De ongemakkelijkheid gaat verder dan een vreemd gevoel. Het is een fysiek gevoel. Ik voel me fysiek alsof ik de persoon geen seconde langer meer kan aankijken. Als ik het oogcontact voorbij dat punt in stand houd, krijg ik een sterk gevoel dat ik de kamer uit moet vluchten.
De klassieke "vecht of vlucht" symptomen lijken erop te wijzen dat mijn hersenen aanhoudend oogcontact met bepaalde mensen ervaren als een bedreiging. Waarom is dat? En waarom gebeurt dat het sterkst bij mensen die ik beschouw als kennissen, niet als vreemden of vrienden?
Misschien is het omdat ik me verlegen voel vanwege de ongelijke verdeling van sociale macht in deze situaties? De andere persoon verzamelt duidelijk sociale informatie van mijn ogen, maar ik kan niet hetzelfde doen.
Ironisch genoeg is, gezien mijn kleine collectie van meestal niet-passende gezichtsuitdrukkingen, de informatie die zij verzamelen waarschijnlijk net zo onbruikbaar als de fragmenten non-verbale communicatie die ik bij hen oppik.
Oogcontact met vreemden is vaak vluchtig en betekenisloos. De uitwisseling van informatie voelt beperkt en veilig. Oogcontact met mijn man of dochter, aan de andere kant, is niet beladen met de sociale machtsbalans die ik voel met kennissen. Ik hoef me geen zorgen te maken over wat ze misschien over me ontdekken, of dat ik cruciale non-verbale informatie mis (want als dat gebeurt, vertellen ze me dat).
Kennissen echter zijn nog (of soms blijvend) in het stadium van het leren kennen. We zijn elkaar aan het aftasten, we verzamelen informatie die de koers bepaalt van ons toekomstige contact, en ons een samenhangende indruk van elkaar geeft.
Voor niet-autistische mensen is oogcontact een rijke en gelaagde taal. Het is conversatie binnen de conversatie. Als mensen met Asperger zijn we grotendeels doof voor deze taal. Geen wonder dat we ons ongemakkelijk voelen als anderen tegen ons proberen te praten met hun ogen.
Dit artikel is een vertaling van "Eye contact, the conversation within the conversation", in september 2012 verscheen op het weblog "Musings of an Aspie".
===
Voor het maken van de genoemde tests, heb je misschien deze lijst nodig met vertaalde emoties en gezichtsuitdrukkingen.
accomplished: beschaafd, deskundig
accusing: beschuldigend
affectionate:hartelijk, liefdevol
aghast: ontzet, geschokt
alarmed: geschrokken, verontrust
amused: geamuseerd
annoyed: geïrriteerd, geërgerd
anticipating: verwachtingsvol
anxious: bezorgd, angstig
apologetic: verontschuldigend
arrogant: arrogant
ashamed: beschaamd
baffled: onthutst, overdonderd
bewildered: verward, ondersteboven
bored: verveeld
cautious: alert, op je hoede
comforting: troostend, bemoedigend
concerned: bezorgd, ongerust
confident: zelfverzekerd, vol zelfvertrouwen
confused: in de war, verward
contemplative: beschouwend, nadenkend
contempt: minachting
contented: tevreden, voldaan
convinced: overtuigd
cool kid: stoer, populair
crazy: gek, krankzinnig
creeper: engerd,
crying: huilend
curious: nieuwsgierig
cute: schattig
decisive: resoluut, vastberaden
defiant: uitdagend, provocerend
depressed: terneergeslagen, bedrukt
desire: verlangen, begeerte
despondent: moedeloos
disappointed: teleurgesteld
dispirited: ontmoedigd, neerslachtig
distrustful: kwaaddenkend
dominant: overheersend
doubtful: bedenkelijk, twijfelend
embarrassed: gegeneerd, beschaamd
encouraging: bemoedigend
excited: opgewonden
fantasizing: fantaserend, dromerig
flirtatious: flirterig, verleidelijk
flustered: verward, ondersteboven
friendly: vriendelijk
gangsta: gangster (dus: rauw, provocerend, stoer)
grateful: dankbaar
guilty: schuldig
happy: blij, gelukkig
hateful: hatelijk, vijandig
horrified:geschokt
hostile: vijandig
imma beat yoo ass: ik sla je verrot (bedreigend)
impatient: ongeduldig
imploring: smekend
incredulous: ongelovig
indecisive: onzeker, besluiteloos
indifferent: onverschillig
insisting: dwingend, aandringend
interested: geïnteresseerd
irritated: geïrriteerd
jealous: jaloers
joking: schertsend, gekscherend
lauging: pissed of: geërgerd, boos
mischievous: boosaardig, te kwader trouw
nervous: nerveus
panicked: in paniek
pensive: peinzend, nadenkend
playful: speels, guitig
preoccupied: afgeleid
puppy dog: schattig (als een puppy)
puzzled: in de war
rawr: grom, grauw
reassuring: rustgevend, geruststellend
reflective: nadenkend, bespiegelend
regretful: bedroefd, spijtig
regular: neutraal, gewoon
relaxed: ontspannen
relieved: opgelucht
sad: verdrietig, treurig
sarcastic: sarcastisch
scared: bang
sceptical: sceptisch
serious: serieus
shocked: geschokt
shy: verlegen
silly: dom, dwaas
sleeping: slapend
surprised:verrast
suspicious: wantrouwig
sympathetic: sympathiek, meelevend
tentative: aarzelend, voorzichtig
terrified: doodsbang
thoughtful: bedachtzaam, nadenkend
threatening: bedreigend
tired: moe
turned on: opgewonden
unamused: geërgerd ("dat vind ik niet grappig")
uneasy: ongemakkelijk
upset: van streek, boos
worried: bezorgd
Geen opmerkingen:
Een reactie posten